La Usc di Ladins

La Usc: Siur Tone, ci ves dij pa a Os personalmënter la situaziun ch’i viun chëstes edemes?
Siur Tone Fiung: Al é bëgn na cossa che an ne s’aspetâ nia. Sc’i pënsi do, él za. cater edemes che i dá na tria o ch’i mëssi dé na tria. Tl pröm me stôi cinamai saurí; al n’ê nia plü druch, i â l’impresciun da avëi tröp tëmp ince da me mëte apost les cosses. Sëgn vëigon tan sterscia che chësta pandemia é, tan de porsones che se stá mal y che mör. Chësc fej bëgn na gran impresciun. Iö mëti ince man da ponsé sura tres deplü: olá vá pa sëgn nosta realté, nosta sozieté? Al é agn che an dij: insciö ne pón nia plü jí inant, zënza röion al colas. Sëgn él sozedü val’ de gran y tröpes usc dij che do la pandemia sará tröp atramënter. Iö me damani: co vára pa spo inant? Y chiló röii indó pro me instës: ci diji pa iö, co viripaiö,acicossestidáipaiö importanza y ci fej pa fora le valur dla vita? I un na sozieté che ti dá n grandiscim pëis al’economia – propi ince tles valades ladines. An mëss fá tres deplü, jí tres plü inant, investí scioldi y i.i.. La pandemia dij sëgn: chël n’é nia vëi.

Sëgn é döt chit. Le teologh dla morala p. Martin Lintner dij che l’architada manacia bel plan da fá plü dann co la maratia instëssa, no ma a livel economich mo ince sozial. Sëise a öna?
Chël pói bëgn dí. Tla pröma edema êl ince pro me ciamó scialdi chít. Sëgn él vigni de jënt che damana do n consëi, do aiüt. Al n’é tres deplü che se stá ert, che á tëmes: da perde le laur, da n’ester nia plü bogn da jí inant, dala maratia instëssa. I speri che la maratia s’apajëies tosc ia, mo i ne pënsi nia che do la pandemia pón stlü la porta y fá desco denant. Al vëgn dit che tröc se stentará da ciafé laur, d’atri se stentará cun le vire. Tröc mina che sce an á n iade na variora se mët döt indó a post. Iö pënsi indere che la proscima maratia o crisa aspeta dan porta. En chësc iade él demorvëia tan sterscia che ara é, dal’atra pert tan snel che ara vá inant. Chël á ince da fá cun la sozieté, che al é tan tröp che vá y se müda tan debota.

Döta la intervista podëise lí t’La Usc di Ladins di 10 d’aurí












 (Intervista: Pablo Palfrader)