Gherdeina

media/k2/galleries/30570/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-22_um_10.42.14.jpg
22 de otober 2025

Puecia manovres possa salvé na vita

La vita ie te nosta mans: chësc àn pudù mparé pra n danmesdì de sensiblisazion da pert dla Crëusc Cuecena a Santa Cristina
»La vita ie te nosta mans« ie l moto che n à pudù liejer ora per la lueges de Sudtirol ai 18 de utober. L travert fova chël de sensiblisé la jënt ala manovres de reanimazion dl cuer.
Nce a Santa Cristina, pra la bu­tëiga Maciaconi, fova i ulenteres dla Crëusc Cuecena prejënc pra chësta scumenciadiva che fej pert dl’Ena Viva, pra chëla che l’urgani­sazion de sucors uel fé cunëscer plu daujin la pratiches de reanimazion y nscila ti nsenië ala jënt cie manovres che n dëssa fé.

Dut l articul ...
media/k2/galleries/30566/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-20_um_14.52.20.jpg
20 de otober 2025

Titus Prinoth y la via Menhir sun Mëisules dala Biesces

L alpinist de Urtijëi, Titus Prinoth, ie su per la via Menhir, la storica via 8b de arpizeda sportiva, tl stil "trad"
Bele dan nuef ani se òvel arpizà da iló su.
Chëst iede iel su tl stil "trad", chël uel dì che n tol mé ca la massaria mobila che n tol pea, i friends, che n mët ite tla sfëntes dl crëp. N ne tol nia ca i spit bele batui ite. L se trata nscila de n stil de arpizeda plu adrenalinich che pertënd truepa forza y resistënza.

Prinoth ne n'ie nia stat l prim a fé la Menhir, ma l prim a se arpizé nscila. On ciaculà cun ël.

La ntervista y cie che l à cuntà pudëis liejer tla edizion nueva de La Usc di ...
media/k2/galleries/30525/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-15_um_10.16.34.jpg
19 de otober 2025

Viac dl KVW de Gherdëina a Trier y Luxemburg

Coche l ie urmei bele tradizion à la Grupa KVW de S. Cristina metù a jì dai 1 ai 5 de utober n viac da d'autonn. Bën 46 persones de duta Gherdëina à abù l plajëi de unì pea
Chëst ann àn ulù jì tla zona dla Mosel ti Paejes Tudësc. La Mosel ie n ruf drët lonch che nasc tla Voge­sen tla Franzia y fina do 545 chilo­metri a Koblenz tl Rhein. La zona dla Mosel ie dantaldut cunesciuda per i vins che crësc iló, l vin blanch Riesling, y la bela cuntredes.

L segondo di ons pona vijità la zità de Trier, la zità plu vedla di Paejes Tudësc, nscila iel unì dit. L monumënt plu cunesciù ie la »Porta Nigra« che fej nce pert dl patrimone dla UNESCO. 

L KVW de Santa ...
media/k2/galleries/30526/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-15_um_10.17.56.jpg
16 de otober 2025

Unfat o autramënter

Ntan l fin dl'ena passà à truepa jënt abù l'ucajion de passé sun la pitla plaza de Sant Antone a ti cialé a na mostra dl Fotoclub Gherdëina
»L fova n bon fin dl’ena«, nes à cuntà Arik Oberrauch, presidënt dl Foto­club Gherdëina. »Dantaldut n lunesc dal marcià de Segra Sacun vëniel uni ann truepa jënt a ti cialé a nostra mostra. Chëst ann ti ons dat l titul »Unfat o autramënter« y duc ova l mesun de capì o de se pensé cie che i ulova. Per chësta rejon ons nce giapà truepa de bela fotografies, nce scialdi desfrëntes«, nscila Oberrauch.

SPM

L articul va inant tla edizion nueva de La Usc di Ladins de duman vënderdi ai 17 de utober.
media/k2/galleries/30516/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-14_um_12.55.15.jpg
15 de otober 2025

Joches, jadins y n "jop" de jënt

L marcià dl adurvà dla lia Vke de Gherdëina à da ann a ann for plu y plu suzes: cumpré y vënder roba de segonda man ie al didancuei velch che n fej tan che te uni familia
Per truepa families iel na ucajion che n ne se lascia nia mucé: pudëi cumpré ite roba da mutons de segonda man per l inviern ie na gran sauridanza per duc. Nce per chi che à velch da dé ca, iel na ucajion per fé mpue de lerch te cësa.

Chësc ultim fin dl'ena fòvela inò tan inant: la lia Vke de Gherdëina à n vënderdi y sada metù a jì l marcià dl adurvà, coche da tradizion tla gran sala dl Chemun de Santa Cristina. L fova bele l terzo marcià de segonda man dl ann che la lia à metù a jì, do chël da ...
media/k2/galleries/30523/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-15_um_09.16.53.jpg
15 de otober 2025

Prupagazion di patac

Christine Runggaldier ie una dla cin’ artistes che à venciù n cuncors a Bulsan. La nes à cuntà deplù
Christine Runggaldier à fat pea pra na scumenciadiva de Bulsan, la Bolzano Art Weeks, ulache n vëija de plu opres d’ert tla zità. Chi che possa mëter ora chier ora na giuria do che n à fat n cuncors. Chëst ann àn cris ora cinch de cënt. Una de chësta persones ie Christine Runggaldier.

Dai 3 ai 12 de utober ie Bulsan stata plëina de ert, coche de performance o d’autri evënc relevanc al’ert. L fin de chësta scumenciadiva ie che n possa scuvierjer lueges a Bulsan che n ne cunësc nia tan bën, coche ...
media/k2/galleries/30522/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-15_um_09.14.47.jpg
15 de otober 2025

Pëires, festa y n bel surëdl

N lunesc iel inò stat Marcià de Segra Sacun y – belau – duta Gherdëina fova prejënta
Danora iel mo da nunzië che n sada ai 11 de utober àn fat sun la pitla plaza de Sant Antone nce l Marcià bio, metù a jì dala lia per Natura y Usanzes. Chëst ann àl festejà si 20 ani. Daujin a de bona versura y verdura frëscia de Südtirol, àn mo giapà d’autri prudoc fac ncësa y a man. La lia nstëssa à dat ora da
maië y da bever per na bona man y à fat ju zirca caranta chili de craut.

N dumënia ai 12 de utober fòvel la segra sa Sacun. Do la Santa Mëssa tenida da sn. Vijo Pitscheider, àn pudù se ...
media/k2/galleries/30521/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-15_um_09.12.08.jpg
15 de otober 2025

Giaurion la cultrines per l cunicio de peza

Śën che l ie inò da d’autonn à la lia Teater de Sëlva mparà ite n pez de teater nuef. Ti cialon
La lia Teater de Sëlva à metù n scena l pez nuef "l cunicio de peza".
La prima dl teater ie stata n sada ai 10 de utober dala 20:30 tla Cësa de Cultura de Sëlva, luegia ulache n fajerà nce l’autra reprejentazions. Nëus de La Usc ti on cialà y scrit n articul dla trama deberieda cun vel' dumanda che ti on fat al regist Igor Demetz.

Dut l articul pudëis liejer tla edizion nueva de La Usc che vën ora chësc vënderdi ai 17 de utober.

Julia Lardschneider
media/k2/galleries/30515/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-14_um_12.46.41.jpg
14 de otober 2025

"Fajëde mé mpue de mujiga"

I Titlá à n juebia dl'ena passeda purtà mujiga populera nueva, lesirëza y sentimënt tl Tublà da Nives
Ala dumanda sce i possa pa suné tlo, ti ova n ost dan n vint ani marati n iede respundù "titlá", che ulëssa per dialet sudtirolesc dì "fajëde mé". Da tlo vën l inuem dla grupa: i Titlá. L ie na grupa de Puster cunesciuda nce sëura i cunfins dl Sudtirol ora per si mujiga populera "moderna". L ie na mujiga da tlo, dla Elpes, ma nia mé. I Titlá tol ca nce sonns celc, irlandesc y vel' iede nce meludies yiddish. L resultat ie n sonn che va a urëdla, cianties che vën dal cuer purtedes dant tl dialet ...
media/k2/galleries/30479/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_11.34.58.jpg
13 de otober 2025

La cucia da lavé

Na auternativa naturela al polver da lavé tradiziunel
L se trata tlo de na storia antica de n prudot naturel per lavé dantaldut guant da culëur, che ie mpue unì desmincià via. La butëighes dl mond uel inò fé cunëscer chësc al marcià, pervia de si fazion naturela sun persona y ambient.

»Sapindus Mukorossi« ie n lën de ntëur chindesc metri dl'India y dl Nepal, sun chël che l crësc ti mënsc de merz y auril flëures blances. Plu tert vëniel ora de pitli fruc turonc de culëur or.

Te chisc crëscel na cucia dura che n tol a fé fuech. La crosa ntëurvia ie ...
media/k2/galleries/30475/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_11.11.49.jpg
12 de otober 2025

N zuchin de set chili y ot

Tobias Demetz ie apasciunà de lauré te verzon. Danter si criazons iel nce n zuchin scialdi grant
Povester cunësc vel’ un o vel’autra de vo bele l jëunn de Sëlva Tobias Demetz. La Usc ova bele n iede repurtà de ël: te cësa tenìvel aranies o beches. Si pascion per chisc tieres të cësa ie unida mëndra.

Al mumënt ie si focus y si majer nteres pra la verdura y la versura y l lëur te verzon. L à fat l lizeum scientifich direzion biologia. Bele te chëi ani iel nscila nasciù la pascion per la sperimentazions y dut cie che à da nfé cun l ciamp dla natura.

Tobias Demetz nes à cuntà che ti se verzon a ...
media/k2/galleries/30482/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_12.49.58.jpg
11 de otober 2025

L plu bel di ie ncuei

Chëi de 85 ani de Urtijëi se à ancuntà ala fin de setëmber per la festa dl ann
Bën trënta ëi y ëiles mo drët da snait se à ancuntà n juebia ai 25 de setëmber daduman te dlieja de S. Antone, ulache Sn. Vijo à tenì na liturgia dla parola.

Dopro iesen jic via sun plaza Rezia per fé na foto duc deberieda y a marënda te Val d'Ana.

EK

L articul tla edizion atuela de La Usc di Ladins.

media/k2/galleries/30474/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_10.53.25.jpg
11 de otober 2025

Mo plu ega da garat per i purtoies sun Secëda

La sozietà dla Secëda à chësc instà lascià fé n resservar nuef daujin ala stazion a val dla sentadoia Catores. On ulù audì l diretëur Armin Runggaldier n chësc cont
Savon duc che n ne possa nia cuman­dé l tëmp, l tlima se muda y d’autonn ons, danter nverscion termica y tu­miedes, for de manco dis ulache la temperatures ie scialdi sot a nul. Duc i raions y nscila duta la sozieteies fej velch per pudëi fé plu nëif te curt tëmp. Nce la Secëda à fat n majer nvestimënt: n ie iust chësta enes tl lëur de curì n resservar nuef de feter 22 per 45 metri, ulache l arà lerch cinmile metri cubich de ega.

SPM

L articul tla edizion atuela de La Usc di Ladins.
media/k2/galleries/30481/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_12.24.15.jpg
10 de otober 2025

»Ladiné ladina i ladinons«

Na sëira de mujiga y poejia cun Rut Bernardi iel stat dan otodì tla biblioteca dla Cësa di Ladins. N à audì sonns ladins particuleres, rimes, raps y nce vel' pensier critich
»De gra, criedeme: l ie tan velch de bel, pudëi liejer dant a zachei che ntënd«, à dit Rut Bernardi ala fin dla sëira. L fova paroles che univa dal cuer, da na autora ladina useda a liejer dant a n publich che ne ntënd nia.

Y propi perchël, coche l ie nce scrit tl cudejel dat ora aposta per la sëira, ie Rut Bernardi cun si leteratura ladina capiteda ti juesc de paroles, ie pu l gherdëina na rujeneda rica de vocai y tan adateda a vel’ da de tel. L ie belau mpue na mujiga, chëla che n aud ora ...
media/k2/galleries/30478/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_11.28.21.jpg
10 de otober 2025

N danmesdì plën de bona ueia, legrëza y emuzions

Festejé l di nternaziunel dla jënt de tëmp tla cësa de paussa de Urtijëi cun la grupa »die Ladiner«
Ai 1 de utober iel nce chëst ann unì festejà l di nternaziunel dla jënt de tëmp. L ie bele da truep ani incà che chësta bela scumenciadiva vën metuda a jì a livel de Sudtirol dala Lia provinziela dla Cëses de Paussa. Bele l ann 1990 ova l’ONU detlarà l prim de utober coche di nternaziunel di seniores per sensiblisé la sozietà n con’ dla tematica dl unì vedli y valorisé chël che la persones de tëmp à fat te si vita. Chësc di dëssa ti pité l’ucajion a nosta jënt de cësa de passé n di mpue ...
media/k2/galleries/30480/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_11.54.14.jpg
09 de otober 2025

Senté lëns te Gherdëina

Ti media soziei iel al mumënt na »challenge« pra chëla che lies desfrëntes muessa sënté n lën
Sce n ti cëla ala plates dla lies sun In­stagram y Facebook vëijen al mu­mënt videos curc d’uni sort ulache cumëmbri:es de lies desfrëntes sënta n lën. Chësta azion dëssa vester una per sensiblisé la jënt de viers dla sustenibltà, dla scunanza dla natura, dla scunanza dl tlima, de auzé l sen­timënt de cumenanza y de mpëni soziel. L focus ie propi de dé velch de reviers ala natura, sentan n lën.

Julia Lardschneider

L articul sarà da liejer tla edizion nueva de La Usc de duman vënderdi ...
media/k2/galleries/30477/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_11.17.54.jpg
08 de otober 2025

La dumënia dl rosar, na festa mpurtanta de duta nosta pluanies

L ne se trata nia de na dumënia coche duta l'autres: la prima dumënia de utober àuden ti luesc de nosta pluanies coche l vën prià la curona y coche l sona la mujighes. I credënc va n pruzescion tres l luech y mostra si crëidum
Tla liturgia dla dlieja catolica vëniel perdrët festejà ai set de utober l di dla Madona dl Rosar. Nscila ie la prima dumënia de utober deventeda la Dumënia dl rosar, ulache te feter uni luech vëniel fat na pruzescion. Coche sn. digan Ivo Costanzi nes à fat al savëi, vëniel per tradizion for dant liet la Santa Mëssa y pona jit n pruzescion. 

Davia che l tol pert de plu lies coche la Mujiga, i Destuda­fuech, i Scizeri, la lies di guanc dala Gher­dëina y i cunsëies dla pluanies iel ...
media/k2/galleries/30473/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-08_um_09.02.54.jpg
08 de otober 2025

Mo n ultim iede: the Revel

Do belau 25 ani ie la grupa di ani '90 unida de reviers sun palch. Na sëira de lecorc y dantaldut de mujiga rock
Tobias Dellago da La Sëlva (usc y chitara), Dieter "Didi" Demetz da Pilat (chitara), Gerald (bateria) y Martin "Buldi" Moroder (bas) dl Tannenheim: chisc ie i cater musizisć dla grupa Revel. 

Ti ani nuvanta à la grupa abù n gran suzes nia mé te valeda ma nce oradecà. N vënderdi ai 3 de utober ài fat n cunzert ora Puntives y de coche nes à cuntà Tobias Dellago, "nes ons mpensà de fé mo una na sëcia per finé via. Mpue sciche festejé na noza d'arjënt ma mpue bunerifs (s'la ris, ndr.)".

Dut l ...
media/k2/galleries/30431/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-01_um_11.40.35.jpg
05 de otober 2025

Mé n’ena de bel, ma mpo do la rata ciaut

Tëmp y temperatures ntan l mëns de sëtember 2025 te Sëlva a 1.595 metri
L mëns de setëmber 2025 ie stat plu ciaut y plu da surëdl che chël dl ann passà cun 10,27°C degreies de me­saria. Dl 2024 ovi muserà de setëm­ber na mesaria de 9,26°C. Nce sce n paredlea l setëmber da chëst ann cun la mesaria di ultims carant’ani, vëijen che l fova n setëm­ber ciaut, l fova de 0,63 degreies sëura la mesaria di ultims carant’ani (9,64°C).

Josef Mussner

L articul tla edizion atuela de La Usc di Ladins.
media/k2/galleries/30432/thumbs/Bildschirmfoto_2025-10-01_um_12.11.23.jpg
04 de otober 2025

Nuviteies y curiositeies fova al orden dl di

Festa di 70 ani de chëi dl 1955 sun Resciesa n mierculdi ai 24 de setëmber
Dan n valgun dis à chëles y chëi nasciui dl 1955 festejà i 70 ani cun na jita sun Resciesa. Bele daduman dan la nuef se ons ancuntà dan la stazion a val dla ferata de Resciesa. N valguni che sta nce ora dla val ie unic a festejé cun nëus chësta bela età.

L ie passà bën diesc ani dal’ultima ancunteda dl 2015, chëla dl 2020 fova tumeda ora per via dl covid. Perchël ova duc mpue da s’la cunté y da s’la ciaculé. Biei ligherzins sons pona furnei su cun la ferata ulache se aspitova n bon gustè. ...