La Usc di Ladins

La jënt fej fora n raiun, ci che al é, co che al é y se mostra daite y defora, tan adöm che al vëgn tigní, ci politica che al vëgn fat. Massa gonot nes des­men­tiunse chësc, Südtirol é la jënt y nia ma na »definiziun astrata«.
La campagna organisada dala politica de Südtirol por i tests anti­genics é stada n gran bel suzes y na desmostraziun dla forza y dl potenzial de cola­boraziun soziala che chësta provinzia á te tëmps nia saurisc. Zënza le sëns de responsabilité y de aiüt che jënt dá ca da secui cun volontariat, cher­sciü fora dla cultura de vijinanza y aiüt te raiuns de munt ne fossel mai gnü arjunt la partezi­paziun de passa 355.000 porsones ai tests antigenics metüs a desposiziun de­bann. Ara ne vá nia da incö a in­doman da organisé na te' mani­festaziun y campagna, che á funzioné cina tl detai (aldefora de val' pice pro­blem tecnich), ajache ara ne jiss nia da costruí da n de al ater n sistem de colaboraziun tan efiziënt danter uniuns, comuns, provinzia, sanitars y pröm aiüt, cun lapró les amini­straziuns de ënc desfarënc y scores che s'á sintí pert de n aparat istitu­zional daimpró ala jënt. Le bel suzes de chësta linia de tests te vigni maiú post de Südtirol ne stá nia ma tl sot le 1% de desmostrá positifs a na infe­ziun, mo tla identificaziun cun la ini­ziativa de families intieres y com­partezipaziun instëssa: sce jënt á bele pordü la crëta te na pert di politics y dles dezijiuns politiches, spo ti ára crëta ales uniuns y ai volon­tars, la jënt vëiga che sce so tëmp y förtl metü a desposiziun á n sëns, spo á ince süa ativité y la co­la­boraziun tla comunité y te singul n sëns y é bun y dërt por val'.
Te döt chësc contest ne podunse nia se desmentié la »causa prima« dla campagna de tests y la situaziun nia bona de caji de infeziun che Südtirol vir da n mëis incá. I ne sun nia te de bones condiziuns, les zifres é dër altes, y avisa i numeri nes aroza canche i menun do che les ativités de vigni vers dess pö indó daurí!
Te d'atri raiuns d'Europa é les zi­fres de infeziun plü basses, impó alarmëia la politica y aconsiëia da nia lascé tomé les precauziuns indivi­duales y les restriziuns coletives. Chisc atri raiuns á ince ciaré a Süd­tirol avisa dan otedé, por odëi co che ara pó funzioné y gareté da or­ga­nisé cun n consëns general na mascineria de tests tan complessa. Dantadöt l'Austria podess tosc ti fá do a Südtirol! Rengrazié messunse ince nosta situaziun, ajache cun zirca 355.000 porsones pón ciamó avëi la situaziun sot control, cun plü mi­liuns de jënt foss döt plü zite!
Nosta jënt á en chësc iade anuzé i plusvalurs or­ga­ni­sa­tifs, logisti­cs y ince finanziars che i podun avëi, á salpü da aprijé la colaboraziun y u­ni­té metüda en at da tröc aturs vo­lontars y prófis: forsc unse imparé che chësc sëns zivil jiss dër debojëgn plü gonot, ince te tëmps plü saurisc. Vigni mal podess ester bun por val'!  (de Iaco Rigo)